H EÍ ÏÈÍË ÙˆÓ I ÂÒÓ ÛÙÈ º ÛÈÎ EappleÈÛÙ ÌÂ

Transcript

1 E π A π π ª π H EÍ ÏÈÍË ÙˆÓ I ÂÒÓ ÛÙÈ º ÛÈÎ EappleÈÛÙ Ì ÈÔÓ ÛÈÔ AÓ appleôïèù ÓÔ Âfi ˆÚÔ AÚ Ìapple Ù B Û ÏÂÈÔ K Ú ÎÒÛÙ B Ûˆ KÈÓÙ TfiÌÔ ' ºÈÏÔÛÔÊ ÙË EappleÈÛÙ ÌË

2 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών ΣΠOY EΣ ΣTIΣ ΦYΣIKEΣ EΠIΣTHMEΣ Θεµατική Ενότητα Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ Ι ΕΩΝ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Τόµος Γ' Φιλοσοφία της Eπιστήµης Aναπολιτάνος ιονύσιος Kαθηγητής Tµήµατος Mεθοδολογίας, Iστορίας και Θεωρίας της Eπιστήµης Πανεπιστηµίου Aθηνών Aραµπατζής Θεόδωρος Λέκτορας Tµήµατος Mεθοδολογίας, Iστορίας και Θεωρίας της Eπιστήµης Πανεπιστηµίου Aθηνών Kαρακώστας Bασίλειος Λέκτορας Tµήµατος Mεθοδολογίας, Iστορίας και Θεωρίας της Eπιστήµης Πανεπιστηµίου Aθηνών Kιντή Bάσω Λέκτορας Tµήµατος Mεθοδολογίας, Iστορίας και Θεωρίας της Eπιστήµης Πανεπιστηµίου Aθηνών ΠATPA 2001

3 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών ΣΠOY EΣ ΣTIΣ ΦYΣIKEΣ EΠIΣTHMEΣ Θεµατική Ενότητα Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ Ι ΕΩΝ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Τόµος Γ' Φιλοσοφία της Eπιστήµης Συγγραφή AΝΑΠΟΛΙΤΑΝΟΣ ΙΟΝΥΣΙΟΣ Kαθηγητής Tµήµατος Mεθοδολογίας, Iστορίας και Θεωρίας της Eπιστήµης Πανεπιστηµίου Aθηνών KΑΡΑΚΩΣΤΑΣ BΑΣΙΛΕΙΟΣ Λέκτορας Tµήµατος Mεθοδολογίας, Iστορίας και Θεωρίας της Eπιστήµης Πανεπιστηµίου Aθηνών AΡΑΜΠΑΤΖΗΣ ΘΕΟ ΩΡΟΣ Λέκτορας Tµήµατος Mεθοδολογίας, Iστορίας και Θεωρίας της Eπιστήµης Πανεπιστηµίου Aθηνών KΙΝΤΗ BΑΣΩ Λέκτορας Tµήµατος Mεθοδολογίας, Iστορίας και Θεωρίας της Eπιστήµης Πανεπιστηµίου Aθηνών Κριτική Ανάγνωση ΠOYPNAPH MAPIA Λέκτορας Παιδαγωγκού Tµήµατος.E Πανεπιστήµιο Iωαννίνων Ακαδηµαϊκός Υπεύθυνος για την επιστηµονική επιµέλεια του τόµου APIΣTEI HΣ Z ETΣHΣ Καθηγητής Tµήµατος Φυσικής Πανεπιστηµίου Πατρών Επιµέλεια στη µέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση: ΓIANNHΣ ΠAPΘENIOΣ Γλωσσική Επιµέλεια: ΠAΪZH EYPY IKH Τεχνική Επιµέλεια: ΕΣΠΙ ΕΚ ΟΤΙΚΗ Ε.Π.Ε. Καλλιτεχνική Επιµέλεια, Σελιδοποίηση: TYPORAMA Συντονισµός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιµέλεια των εκδόσεων ΟΜΑ Α ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΑΠ / ISBN: Kωδικός Έκδοσης: ΦYE 41/3 Copyright 2000 για την Ελλάδα και όλο τον κόσµο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Οδός Παπαφλέσσα & Υψηλάντη, Πάτρα Τηλ: (061) , Φαξ: (061) Σύµφωνα µε το Ν. 2121/1993, απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασµατική αναδηµοσίευση του βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή του µε οποιοδήποτε µέσο χωρίς την άδεια του εκδότη.

4 ÂÚÈ fiìâó K º π 1 È Â Ó È Ë ºÈÏÔÛÔÊ ÙË EappleÈÛÙ ÌË Eισαγωγή K º π 2 ÔÁÈÎfi ıâùèîèûìfi (ÏÔÁÈÎfi ÂÌappleÂÈÚÈÛÌfi ) POPPER 2.1 Λογικός θετικισµός (Λογικός εµπειρισµός) Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Εµπειρισµός Λογικισµός Θετικισµός Η απόρριψη της µεταφυσικής Το κριτήριο της επαληθευσιµότητας Popper Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά ιάκριση επιστήµης- µη-επιστήµης: Το κριτήριο της διαψευσιµότητας Βασικές προτάσεις Η ενίσχυση των επιστηµονικών θεωριών Σύνοψη Βιβλιογραφία Προαιρετική βιβλιογραφία για συµπληρωµατική µελέτη Γλωσσάρι... 68

5 6 ºπ ºπ E π ª K º π 3 KÂÓÙÚÈÎ ı Ì Ù ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ÙË ÂappleÈÛÙ ÌË 3.1 Εξήγηση Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Τι είναι η επιστηµονική εξήγηση Το παραγωγικό νοµολογικό πρότυπο εξήγησης Προβλήµατα του παραγωγικού νοµολογικού προτύπου Η έννοια του φυσικού νόµου Ενοποίηση και εξήγηση Οι στατιστικές εξηγήσεις Προβλήµατα του επαγωγικού στατιστικού προτύπου Συµπερασµατικές παρατηρήσεις Επικύρωση Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Η έννοια της επιστηµονικής επικύρωσης Hempel: Το περιπτωσιακό πρότυπο επικύρωσης Το υποθετικό παραγωγικό πρότυπο επικύρωσης Οι αδυναµίες του υποθετικού παραγωγικού προτύπου επικύρωσης Ο ολιστικός χαρακτήρας του ελέγχου των επιστηµονικών υποθέσεων: Η θέση Duhem Quine Κριτήρια αξιολόγησης των επιστηµονικών θεωριών Αναγωγή Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Η έννοια της αναγωγής Nagel: Η αναγωγή ως εξήγηση υσκολίες του µοντέλου αναγωγής του Nagel Συµπερασµατικές παρατηρήσεις Σύνοψη

6 EPIEXOMENA 7 Βιβλιογραφία Προαιρετική βιβλιογραφία για συµπληρωµατική µελέτη Γλωσσάρι K º π 4 H ÂÈÛ ÁˆÁ ÙË ÈÛÙÔÚÈÎ È ÛÙ ÛË ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ÙË ÂappleÈÛÙ ÌË 4.1 Η σχέση παρατήρησης ή θεωρίας Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά H σηµασία της παρατήρησης στην παραδεδοµένη άποψη Η διαµεσολάβηση της παρατήρησης από θεωρία Ο Thomas Kuhn και Η οµή των Επιστηµονικών Επαναστάσεων Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Παράδειγµα Κανονική επιστήµη Ανωµαλία, κρίση, ιδιόρρυθµη επιστήµη Επανάσταση Ασυµµετρία Επιστηµονική πρόοδος ορθολογικότητα Ο Paul Feyerabend και το πρόβληµα της επιστηµονικής µεθόδου Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Ασυµµετρία θεωρητικός πλουραλισµός Επιστηµολογικός πλουραλισµός Κριτική της επιστήµης Σύνοψη Βιβλιογραφία Προαιρετική βιβλιογραφία για συµπληρωµατική µελέτη Γλωσσάρι

7 8 ºπ ºπ E π ª K º π 5 Á ÚÔÓ ٠ÛÂÈ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ÙË ÂappleÈÛÙ ÌË 5.1 Το πρόβληµα του ρεαλισµού στη φιλοσοφία της επιστήµης Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Κύριες όψεις του προβλήµατος του επιστηµονικού ρεαλισµού Οι ιστορικές καταβολές του προβλήµατος Η σύγχρονη εκδοχή του προβλήµατος: Η αντι-ρεαλιστική πρόκληση Επιχειρήµατα υπέρ του ρεαλισµού Συµπερασµατικές παρατηρήσεις Η σχέση θεωρίας ή πειράµατος Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Η παραµέληση του πειράµατος Η φιλοσοφική διερεύνηση της πειραµατικής πρακτικής Προς µια επιστηµολογία του πειράµατος Ο διερευνητικός ρόλος του πειράµατος Η σχέση θεωρίας και πειράµατος Η αυτονοµία της πειραµατικής πρακτικής Σύνοψη Βιβλιογραφία Προαιρετική βιβλιογραφία για συµπληρωµατική µελέτη Γλωσσάρι K º π 6 ºÈÏÔÛÔÊ ÒÚÔ Î È ÚfiÓÔ 6.1 Εισαγωγή Η µηχανιστική απόλυτη αντίληψη περί χώρου και χρόνου Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Το νευτώνειο πλαίσιο

8 EPIEXOMENA Η γένεση του µηχανικισµού Το απόλυτο του χώρου και του χρόνου Η σχεσιοκρατική αντίληψη περί χώρου και χρόνου Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Η γένεση του θετικισµού Η αναδιατύπωση της νευτώνειας µηχανικής από τον Mach: Είναι ο χώρος απόλυτος ή σχεσιοκρατικός; Η σχετικιστική αντίληψη περί χώρου και χρόνου: Ενότητα χώρου, χρόνου και κίνησης ειδική θεωρία σχετικότητας Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Η υπόθεση του αιθέρα Αρχές της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας Από το χώρο και χρόνο στο χωρόχρονο: Ο απόλυτος κόσµος του Minkowski οµή κώνου φωτός και αιτιότητα Ενότητα χωροχρόνου, κίνησης και ύλης γενική θεωρία σχετικότητας Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Αρχή της ισοδυναµίας Καµπυλότητα χωροχρόνου και βαρύτητα Πρόταση Mach και γενική σχετικότητα Σύνοψη Βιβλιογραφία Προαιρετική βιβλιογραφία για συµπληρωµατική µελέτη Γλωσσάρι K º π 7 ºÈÏÔÛÔÊ Î ÓÙÈÎ ÌË ÓÈÎ 7.1 Εισαγωγή

9 10 ºπ ºπ E π ª 7.2 Η ιστορική εξέλιξη των εννοιών στην κβαντική µηχανική: Η ανατροπή του µηχανιστικού προτύπου Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Η κβαντική υπόθεση του Planck Ο κυµατοσωµατιδιακός δυϊσµός του φωτός: Η υπόθεση φωτονίων του Einstein Το ατοµικό πρότυπο του Bohr Ο κυµατοσωµατιδιακός δυϊσµός της ύλης: Η υπόθεση των υλικών κυµάτων του de Broglie Η κυµατική µηχανική του Schrödinger Η πιθανοκρατική ερµηνεία της κυµατοσυνάρτησης του Born Η εννοιολογική διαµόρφωση της ορθόδοξης ερµηνείας της κβαντικής µηχανικής: Η θετικιστική ερµηνεία της Σχολής της Κοπεγχάγης Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Η Αρχή απροσδιοριστίας του Heisenberg Η Αρχή συµπληρωµατικότητας του Bohr Εννοιολογικά θεµέλια της κβαντικής µηχανικής Στόχος, Προσδοκώµενα αποτελέσµατα, Έννοιες κλειδιά Το πρόβληµα της κβαντικής µέτρησης Το πρόβληµα της πληρότητας στην κβαντική µηχανική: Ανάλυση του επιχειρήµατος EPR Ανισότητες Bell από το επιχείρηµα EPR και η έννοια της µη τοπικότητας Σύνοψη Βιβλιογραφία Προαιρετική βιβλιογραφία για συµπληρωµατική µελέτη Γλωσσάρι Aπαντήσεις Aσκήσεων Aυτοαξιολόγησης Aπαντήσεις ραστηριοτήτων